Türkiye’de banka şubesi açmak veya sıfırdan banka kurmak önemli bir yatırımcılık faaliyetidir. Ülkemizin en yüksek sermaye talebi içeren iş fikirleri arasında yer alan banka işletmelerinden birini kurmak için yüksek sermayeye sahip olunması gerekiyor.
Türkiye’de bankacılık ile ilgili tüm faaliyetler Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu (BDDK) tarafından gerçekleştiriliyor. Banka kurmak isteyen yatırımcılar için ilgili mevzuat da BDDK tarafından belirlenerek kamuoyu ile paylaşılıyor.
BANKA KURMAK HAKKINDA
Ülkemizde 34’ü mevduat olmak üzere toplam 57 banka lisansı bulunmaktadır. Türkiye’de bankacılık faaliyetleri en yüksek sermayeye sahip yatırımcıların ilgilendiği hususlar arasında bulunuyor. Yüksek sermaye dışında organizasyon hususunda da geniş bir bilgi birikimine sahip olmadan banka kurmak için girişimde bulunmak istenilen sonucu ortaya koymayabiliyor.
Banka açmak isteyen yatırımcıların karşısındaki en önemli iki sorun sermaye ve organizasyon şemasıdır. Banka açmak için sermayeye sahip olmak çoğu zaman yeterli görünse de BDDK tarafından ilgili mevzuatlara tamamen uygun hareket edilmesi durumunda da lisans sorunları ile karşı karşıya kalınabiliyor.
Ülkemizde kurulabilecek banka türleri:
- Mevduat Bankası
- Yatırım Bankası
- Kalkınma Bankası
- Katılım Bankası
Bu banka türlerinin her biri ilgili yatırım türüne göre değerlendirilebilmekte olup tamamen farklı lisanslamalara tabiidir. Dolayısıyla yatırım öncesinde ilgili banka türüne karar verilmesi gerekmektedir.
BANKA NASIL KURULUR
Türkiye’de banka lisansı almak için tek yetkili kurum BDDK’dır. Ülkelerin bankacılık sisteminin ciddi bir güven sağlaması gerektiği için uzun yıllardır yeni bir bankacılık lisansı verilmemektedir. Bu sebeple banka kurmak isteyen yatırımcıların tüm şartları karşılaması durumunda da lisans alamama sorunu ile karşı karşıya kalma olasılığı mevcuttur.
BDDK’nın son banka kurma taleplerine verdiği yanıtlar çerçevesinde Türkiye’ye yeni bir banka kurmak için lisans almak isteyen yatırımcıların minimum 100.000.000 Dolar sermayeye sahip olması gerekiyor. Söz konusu veri resmi değildir. Ancak daha önce banka kurmak isteyen yatırımcıların başvurularına yönelik kamuoyuna yansıyan veriler bu yönde bir veri ile karşı karşıya kalınmasını sağlamıştır.
Banka kurmak gerekli şartlar:
- Anonim şirket şeklinde kurulması,
- Hisse senetlerinin nakit karşılığı çıkarılması ve tamamının nama yazılı olması,
- Kurucularının bu kanunda belirtilen şartları haiz olması,
- Yönetim kurulu üyelerinin bu kanunun kurumsal yönetim hükümlerinde belirtilen nitelikleri ve planlanan faaliyetleri gerçekleştirebilecek mesleki tecrübeyi haiz olması,
- Öngörülen faaliyet konularının planlanan mali, yönetim ve organizasyon yapısı ile uyumlu olması,
- (Kuruluş için gerekli olan asgari sermaye, her yıl Türkiye İstatistik Kurumu tarafından açıklanan yıllık üretici fiyat endeksinin iki katının gerektirdiği miktarı geçmemek üzere kurul kararıyla artırılabilir.)
- Ana sözleşmesinin bu kanun hükümlerine uygun olması,
- Kurumun etkin denetimini engellemeyecek şeffaf ve açık bir ortaklık yapısı ve organizasyon şemasına sahip olması,
- Konsolide denetimini engelleyici nitelikte herhangi bir hususun bulunmaması,
- Öngörülen faaliyet konularına ait iş planlarını, kuruluşun mali yapısı ile ilgili projeksiyonlarını sermaye yeterliliğini de içerecek şekilde, ilk üç yıl için bütçe planını ve yapısal örgütlenmesini gösteren bir faaliyet programını iç kontrol, risk yönetimi ve iç denetim sistemi de dâhil olmak üzere ibraz etmesi şarttır.
Kurucularda aranan şartlar:
- Müflis (iflas etmiş olmak) veya konkordato (bir şirketin borçlarını ödeyemeyecek duruma gelmesi ve bunu ilan etmesi ve sonrasında alacaklıların
alacaklarını belli bir plana göre tahsil edebilmeleri için kendi aralarında bir anlaşma yapmaları) ilan etmiş olmaması, - Tasfiyeye tabi tutulan bankerler, bankalar, sigorta şirketleri, para ve sermaye piyasalarında faaliyet gösteren kurumlarda ve Fona devredilen bankalarda
doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on ve daha fazla bir oranda pay sahibi olmaması, - Hakkında 14 üncü madde uyarınca işlem yapılmakta olan bir bankada doğrudan veya dolaylı olarak yüzde on ve daha fazla bir oranda pay sahibi olmaması,
- Taksirli suçlar hariç olmak üzere affa uğramış olsalar bile ağır hapis veya beş yıldan fazla hapis yahut basit ve nitelikli zimmet, irtikap, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, inancı kötüye kullanma, dolaylı iflas gibi yüz kızartıcı suçlar ile istimal ve istihlak kaçakçılığı dışında kalan kaçakçılık suçları, resmi ihâle ve alım satımlara fesat karıştırma, karapara aklama veya devlet sırlarını açığa vurma, vergi kaçakçılığı veya vergi kaçakçılığına teşebbüs ya da iştirak suçlarından dolayı hüküm giymiş bulunmaması, - Banka kurucusu veya ortağı olmanın gerektirdiği mali güç ve itibara sahip bulunması,
- İşin gerektirdiği dürüstlük ve yeterliliğe sahip olması,
- Tüzel kişi olması hâlinde, risk grubu ile birlikte ortaklık yapısının şeffaf ve açık olması şarttır.
Banka kurmak için gerekli belgeler:
- Banka kurucularına ilişkin beyanname (Örnek),
- Ortaklar tarafından imzalanan ana sözleşme taslağı,
- Bankanın kurulmasından beklenen fayda analiz eden detaylı fizibilite raporu,
- Kuruluş tarihinden itibaren üç yıllık hedeflerini ortaya koyan tahmini bilanço ile kârzarar cetvelleri ile sermaye artırımları için gereken tutar ve bunun sağlanacağı kaynağı
kapsayan rapor, - Gerçek kişi kurucular ile sermayedeki dolaylı pay sahipliği yüzde on veya daha fazla olan diğer gerçek kişilerce, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü veya Cumhuriyet
Savcılıklarından, Kuruma verilmek üzere yer alan örneğe uygun olarak düzenlenecek dilekçe ile talep edilecek arşiv kaydını da içeren, son altı ay içinde alınmış adli sicil belgelerinin. Kurucuların, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü ya da cumhuriyet savcılıklarından alacakları son altı ay içinde alınmış adli sicil belgeleri. - Kurucu tüzel kişilerin kurulacak bankaya ortak olunmasına ilişkin yetkili kurullardan alınmış karar örnekleri,
- Kurucuların başka şirketlerde, doğrudan veya dolaylı olarak pay sahibi olmadıklarına ilişkin beyan,
- Banka kurulmasından beklenen faydayı analiz eden detaylı fizibilite raporu ile kuruluştan itibaren üç yıllık hedeflerin ortaya konulduğu tahmini bilanço ile kar ve zarar cetvellerini ve banka sermaye artırımları için gereken kaynak tutarını ve bu tutarın sağlanacağı kaynakları içeren bir raporun,
- Kurucuların, vergi SSK prim borcu olmadığına dair vergi daireleriyle SSK’dan alacakları belge,
- Kurucuların, son beş yıla ait gelir veya kurumlar vergisi beyannameleri, emlak beyannameleri gibi belgeler,
- Sermaye payı %10 veya daha fazla olan ortakların mevduat ve kredi hesaplarına ilişkin bilgilerini gösteren BDDK’ya hitaben düzenlenmiş belgeler,
- Sermaye payı yüzde 10 veya daha fazlasını taahhüt eden kişilerin, mali dumları hakkında, yeminli mali müşavirler tarafından düzenlenecek rapor,
- Tüm kurucuların, son on yılda mali bir kurumda görev alıp almadıklarına ilişkin bilgileri kapsayan ayrıntılı özgeçmişleri,
- Kurucu gerçek veya tüzel kişilerin temsile yetkisi kılınmış kişilere verilmiş vekâletname örnekleri,
- Kurucuların, gerekli kaynağı kendi ticari sanayi vb. gibi yasal faaliyetleri sonucunda her türlü muvazaadan (tarafların üçüncü kişileri aldatmak amacıyla gerçek iradelerine uymayan açıklamalarda bulunmaları ve sözleşme yapmış görünmeleri, kural olarak her tür muvazaada hukuksal işlem geçersiz olur.) arınmış olarak sağladıklarına dair düzenleyip imzalayacakları taahhütname.
Kurucuların hepsi de ayrı ayrı yukarıda belirtilen belgeleri hazırladıktan sonra bir bütün olarak aşağıdaki şartlar da yerine getirmek zorundadır.
- Şirket ana sözleşmesi hazırlanır, kurucu ortaklarca imzalanır ve imzalar notere tastik ettirilir.
- Şirket ana sözleşmesi ile Sanayi ve Ticaret Bakanlığına kuruluş izni için başvurulur.
- Sanayi ve Ticaret Bakanlığının vereceği anonim şirket kuruluş izninden sonra, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kuruluna “banka anonim şirketi”nin kuruluşu izin için başvuracaktır.
- BDDK’nun kurul üyelerinin en az beşinin olumlu oy vermesi hâlinde kuruluş talebi kabul edilmiş olur.
- Kuruluş iznini ticaret siciline tescil edileyecek ilanla birlikte banka anonim şirketi tüzel kişilik kazanmış olacaktır.
TÜRKİYE’DE BANKACILIK SEKTÖRÜ
Türkiye’nin en aktif iş kollarından biri olan bankacılık sektörü hızla büyüme kaydetmeye devam ediyor. 2023 yılı itibarıyla Türkiye’de 32’si özel sermayeli, 3’ü kamuya ait ve 16’sı yatırım bankası, 6’sı da katılım olmak üzere toplam 57 banka bulunmaktadır. Sektörün toplam büyüklüğü 13 trilyon Türk Lirası’nı aşmış durumda. Dolar olarak incelendiği zaman sektör yaklaşık 700 milyar dolarlık büyüklüğe sahip. Bankacılık sektörü 2022 yılında yaklaşık yüzde 66 büyüyerek ciddi bir ivme kazandı.